چاپ سیلک (سیلک اسکرین) یک روش جدید و پرطرفدار است که با کمک شابلون، طرح را بر روی سطوح چاپ می‌کنند. این نوع چاپ بیشترین کاربرد را بر روی کاغذ و پارچه دارد. به طوری که استفاده از چاپ سیلک در صنعت نساجی، تحولات زیادی را به وجود آورد و تنوع محصولات آن زیاد شد.
البته با کمک جوهرهای حرفه‌ای می‌توان طرح‌های مورد نظر را بر روی پلاستیک، فلزات، چوب و شیشه به صورت تک رنگ یا چند رنگ ایجاد کرد. بهتر است بدانید چاپ سیلک اسکرین قدیمی‌ترین نوع چاپ در دنیا است که برای اولین بار توسط ژاپنی‌ها انجام شد.
در حال حاضر نیز این چاپ همانند چاپ دیجیتال توسط دستگاه‌های مدرن انجام می‌گیرد و پیچیدگی‌های گذشته را ندارد. اگر دوست دارید اطلاعات بیشتری از چاپ سیلک به دست آورید، تا انتهای این نوشته همراه ما باشید.
مراحل انجام چاپ سیلک
چاپ سیلک روشی است که در آن طرح الگوسازی شده روی صفحه توری را بر روی یک سطح صاف و مسطح بر می‌گردانند. در واقع پایه این روش یک طرح بر روی توری است که با کشیدن جوهر بر روی آن به وسیله یک کاردک، طرح به سطح زیرین منتقل می‌شود. به همین دلیل به این نوع چاپ در حوزه چاپ و بسته بندی، چاپ توری نیز گفته می‌شود.
چاپ سیلک مراحل مختلفی دارد که در ادامه آن‌ها را معرفی خواهیم کرد.
- ابتدا طرح مورد نظر بر روی کاغذ کالک چاپ می‌شود.
- در این چاپ از یک پارچه توری که دارای سوراخ‌های بسیار ریزی است، استفاده می‌کنند. به این شکل که این توری داخل یک چهارچوب به شکل ثابت قرار می‌گیرد. برای اینکه همه قسمت‌های توری رنگ را از خود عبور ندهد، از ماده‌ای به نام امولسیون (لاک حساس) استفاده می‌کنند. بعد از پوشاندن همه قسمت‌های توری با این ماده، منتظر می‌مانند تا به طور کامل خشک شود.
- پس از خشک شدن، طرح چاپ شده را روی توری قرار داده و از بالا به آن نور می‌دهند. قسمت‌هایی از کاغذ که چاپ شده‌اند، اجازه عبور نور را نمی‌دهند و در نتیجه نور فقط از قسمت‌های چاپ نشده عبور می‌کند. با اینکار، امولسیون در بخش‌هایی که با نور برخورد داشته، سفت می‌شود.
- بعد از گذشت حدود ۳ الی ۵ دقیقه، توری را از روی صفحه نور برداشته و سپس قسمت‌هایی که نور با آن برخورد نکرده را به آرامی می‌شویند تا لاک حساس به طور کامل شسته شود. به این ترتیب، قسمت‌هایی که نور با آن برخورد نداشته باز می‌شود تا جوهر از آن عبور کند.
نکته: بعد از شستشو، با دقت همه بخش‌های طرح بررسی می‌شود تا لاک حساس به طور کامل از طرح پاک شده باشد.
بعد از انجام کارهای بالا، کلیشه بر روی پارچه، فلز، پلاستیک یا سایر جسم‌ها قرار گرفته و با حرکت دادن رنگ‌های انتخابی، طرح مورد نظر روی آن‌ها چاپ می‌شود. البته در دستگاه‌های اتوماتیک چندین صفحه به طور همزمان کار می‌کنند. بنابراین سرعت این دستگاه‌ها خیلی بیشتر از روش دستی است.
این چاپ قابلیت‌های زیادی دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
- چاپ روی مقوا
- چاپ روی چرم
- چاپ روی سر رسید
- چاپ روی تابلوهای صنعتی
- چاپ روی اشیا تبلیغاتی مثل تیشرت، ساعت، گونی، خودکار و…
بعد از چاپ سیلک چه اقداماتی باید انجام شود؟
بعد از اینکه همه مراحل چاپ به پایان رسید، با توجه به نوع سطح و جوهر به کار رفته، نوبت به خشک شدن می‌رسد. در صورتی که عملیات خشک کردن به خوبی انجام نشود، رنگ روی سطح ثابت نمی‌ماند. در نتیجه کیفیت چاپ پایین آمده و هزینه‌های چاپ به هدر خواهد رفت.
در گذشته برای خشک کردن، سطح را در هوای آزاد قرار می‌دادند. اما با گذشت زمان روش‌‌ها و دستگاه‌های مدرن‌تری به وجود آمد. با کمک این دستگاه‌ها می‌توان تعداد زیادی را در مدت زمان بسیار کم خشک کرد. همچنین برای خشک کردن نیازی به نیروی انسانی ندارد.
مزایای چاپ سیلک
چاپ سیلک اسکرین یکی از محبوب‌ترین چاپ‌ها به شمار می‌رود و طرفداران بسیاری دارد. دلایل مختلفی برای استفاده از این چاپ وجود دارد که برخی از آن‌ها عبارتند از:
- امکان چاپ بر روی سطوح مختلف: با کمک چاپ سیلک می‌توان بر روی سطوح مختلف طرح مورد نظر را چاپ کرد. حتی با این روش امکان چاپ بر روی پارچه‌های تیره نیز وجود دارد. در این روش، رنگ به لایه‌های عمیق پارچه نفوذ پیدا می‌کند. همچنین می‌توان بر روی سطوح مسطح و مدور نیز طرح را چاپ کرد.
- قیمت مناسب: یکی از مزایای مهم این چاپ، هزینه کم آن حتی در تیراژهای پایین است. بنابراین اگر قصد چاپ جعبه، چاپ روی پارچه و… را دارید، چاپ سیلک یکی از بهترین گزینه‌ها به شمار می‌رود.
- تنوع رنگی: بر خلاف برخی از روش‌های چاپ که امکان استفاده از رنگ‌های خاص وجود ندارد، در این چاپ می‌توان رنگ‌های مختلف را با هم ترکیب کرده و رنگ دلخواه را به وجود آورد.
- کیفیت بالا: از آنجایی که رنگ به صورت مستقیم بر روی نمونه پاشیده می‌شود، تصویر نهایی کیفیت بسیار بالایی دارد. این مساله سبب شده تا صنایع زیادی از آن استفاده کنند. کیفیت چاپ سیلک بر روی کارتن به قدری بالا است که می‌توان از آن برای تبلیغات استفاده کرد. در واقع هر چقدر در تبلیغات کیفیت چاپ بالا باشد، فروش بیشتری را تجربه خواهید کرد.
- نیاز به فضای کم: برای راه اندازی کارگاه چاپ سیلک به فضای بزرگ و سرمایه بالا نیاز ندارید. چرا که می‌توان اینکار را از یک کارگاه کوچک شروع کرد. همچنین ابزارهای آن نیز بسیار ساده هستند.
- ماندگاری طولانی مدت رنگ: اگر اولویت اصلی شما ماندگاری طولانی مدت رنگ بر روی پارچه یا سایر سطوح است، چاپ سیلک یکی از بهترین انتخاب‌ها به شمار می‌رود. البته اینکه طرح چقدر بر روی سطح باقی بماند به عوامل مختلفی بستگی دارد. به طور مثال اگر پارچه زیاد شسته شود بعد از گذشت مدتی، کیفیت طرح کاهش پیدا می‌کند.
معایب چاپ سیلک
با اینکه این چاپ از لحاظ اقتصادی هزینه‌های پایینی دارد ولی با این وجود دارای معایبی نیز هست. از مهمترین معایب چاپ سینک می‌توان به سرعت کم و رزولوشن و کیفیت پایین نسبت به چاپ افست اشاره کرد. همچنین با این روش نمی‌توان بر روی اجسام کوچک چاپ انجام داد. جوهرهای استفاده شده در آن نیز با محیط زیست سازگار نیستند.
زمانی هم که بخواهید از چند رنگ مختلف به صورت همزمان استفاده کنید، سرعت چاپ خیلی پایین می‌آید.
آشنایی با انواع روش‌های چاپ سیلک
این نوع چاپ به دو صورت انجام می‌شود که عبارتند از:
۱. چاپ سیلک دستی
در این روش همه مراحل چاپ از آماده کردن الگو گرفته تا کاردک کشی به صورت دستی انجام می‌گیرد. به همین دلیل سرعت کار نسبتا پایین است. اما اگر می‌خواهید فرایند چاپ سرعت بیشتری داشته باشد، باید از دستگاه‌های اتومات استفاده کنید.
۲. چاپ سیلک با دستگاه
اما در چاپ با دستگاه، همه مراحل از آماده سازی مواد گرفته تا طراحی الگو و انتقال آن به سطح، به صورت اتومات و خودکار انجام می‌شود. این دستگاه‌ها می‌توانند بر روی انواع سطوح، طرح را چاپ کنند.
به طور کلی دستگاه‌های چاپ سیلک به دو دسته تقسیم می‌شوند:
- گردزن (مدور)
- تخت (مسطح)
همچنین این دستگاه‌ها با توجه به محل مورد استفاده در مدل‌های مختلفی ساخته می‌شوند که در ادامه آن‌ها را بررسی خواهیم کرد.
- دستگاه چاپ خانگی: این دستگاه برای کار در خانه مناسب است و می‌توان از آن در خانه‌های مسکونی، کارگاه‌های تازه ساخت یا برای نمونه‌گیری در کارخانه‌ها استفاده کرد. از مهمترین ویژگی‌های دستگاه چاپ سیلک خانگی می‌توان به کم صدا بودن، قابل حمل، هزینه نگهداری پایین و قابلیت باز و بسته شدن آسان اشاره کرد. همچنین برق مصرفی آن نیز تک فاز است.
- ۲. دستگاه چاپ سیلک کارگاهی: این مدل برای تیراژهای متوسط کارگاهی مناسب است. از مهمترین ویژگی‌های این دستگاه می‌توان به دقت و قیمت مناسب اشاره کرد.
- دستگاه چاپ سیلک صنعتی: از دستگاه‌های صنعتی در کارخانجات تولیدی و صنعتی استفاده می‌کنند و کیفیت، دقت و هزینه نسبتا بالایی دارند. همچنین طول عمر آن نیز نسبت به مدل‌های دیگر بیشتر است.
لوازم چاپ سیلک
- صفحه پرس: با کمک صفحه پرس می‌توان تعداد بیشتری را با دقت بالا چاپ کرد. چرا که این صفحه سطح را ثابت نگه می‌دارد و کارها را آسان می‌کند. این صفحه دارای سه نوع دستی، نیمه اتوماتیک و اتوماتیک است. در پرس دستی، همه کارها با دست انجام می‌شود. نوع نیمه اتوماتیک تا حدی کارها را صورت خودکار انجام می‌دهد اما بازهم نیاز به نیروی انسانی دارد. اما در مدل اتوماتیک، همه کارها به صورت خودکار انجام می‌شود و برای مشاغلی که نیاز به تیراژ بالا دارند، مناسب است.
- صفحه توری: صفحه توری یک نوع پارچه است که سوراخ‌های بسیاری ریزی بر روی خود دارد. توری در چاپ سیلک بر روی یک قاب که از فلز یا چوب ساخته شده است، کشیده می‌شود. جنس این توری در گذشته از ابریشم بود و به همین دلیل به این نوع چاپ، سیلک (ابریشم) می‌گویند. البته امروزه توری را از نایلون درست می‌کنند. هر چقدر فاصله تار و پود صفحه توری کم باشد، کیفیت چاپ بهتر می‌شود.
- جوهر: یکی از لوازم مهم چاپ سیلک، جوهر است. جوهرهای مختلفی در بازار وجود دارد که باید با توجه به نوع سطح آن را انتخاب کنید. به طور مثال در چاپ سیلک بر روی لباس از جوهری استفاده می‌شود که قابلیت شستشو در لباسشویی را داشته باشد. در ادامه انواع جوهر را به طور کامل بررسی خواهیم کرد.
- کاردک: کاردک یک نوع تیغه از جنس پلاستیک است که برای عبور دادن جوهر از روی توری به سطح کاربرد دارد. ابعاد کاردک به اندازه عرض قاب بستگی دارد. هر چقدر جنس تیغه بهتر باشد، جزئیات چاپ بیشتر خواهد شد.
- خشک کن: جوهرهایی که بر پایه آب هستند، زودتر خشک می‌شوند و معمولا نیازی به دستگاه خشک‌کن ندارند. اما اگر از جوهر روغنی در طرح استفاده شود، بدون دستگاه نمی‌توان آن را خشک کرد. حتی در صورت خشک شدن، نیاز به زمان و فضای زیادی دارد.
- میز نور: در این میز از لامپ یووی استفاده می‌کنند تا طرح را بر روی شابلون ایجاد کند. ارتفاع، تعداد و شدت نور آن نیز قابل تنظیم است.
- لاک حساس: این ماده از ترکیب بی‌کرومات و ژلاتین درست می‌شود. لاک به نور حساس بوده و به آن واکنش می‌دهد. به همین دلیل بر روی توری لایه نازکی از لاک حساس را قرار می‌دهند تا بعد از قرار دادن روی میز نور، طرح نهایی بر روی آن ظاهر شود.
از چه جوهرهایی در چاپ سیلک استفاده می‌شود؟
همانطور که اشاره کردیم، جوهر نقش بسیار مهمی در چاپ سیلک ایفا می‌کند. به همین دلیل آشنایی با آن‌ها لازم و ضروری است. چرا که استفاده نادرست از جوهر باعث بی کیفیت شدن طرح نهایی خواهد شد. برخی از جوهرهای مورد استفاده در این چاپ عبارتند از:
- جوهر پلی اتیلن یا PP: از این جوهر معمولا برای چاپ روی ظروف یکبار مصرف، پوشه‌های دکمه‌دار و قطعات صنعتی استفاده می‌کند و نسبت به سایر انواع جوهر، زود خشک می‌شود.
- جوهر PVC: این رنگ بیشترین کاربرد را در چاپ سیلک دارد که از آن برای چاپ جلد مدارک، کارتن، جعبه و نایلون استفاده می‌کنند. حلال رنگ PVC ریتارد بوده و ماندگاری بالایی دارد.
- رنگ روغنی: این رنگ برای چاپ روی نایلون، نایلکس و جعبه مناسب است. اما نسبت به سایر انواع دیرتر خشک می‌شود.
- جوهر پلاستیزول و بیگمنت: این رنگ حالتی خمیری دارد و از آن برای چاپ برجسته روی پارچه و تیشرت استفاده می‌کنند. کار کردن با این جوهر نیاز به مهارت بالایی دارد.
سوالات متداول
از آنجایی که چاپ سیلک کاربردهای بسیار زیادی دارد، نمی‌توان قیمت دقیقی را برای آن مشخص کرد. قیمت این چاپ به عوامل مختلفی بستگی دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به دقت و کیفیت کار، نوع توری، اتومات یا دستی بودن چاپ، مواد به کار رفته، نوع جوهر، حجم رنگ و... اشاره کرد. بنابراین برای مشخص کردن قیمت باید نوع کیفیت را تعیین کنید.
بله، اگر مراحل خشک کردن و حرارت دیدن به صورت اصولی انجام شود، این چاپ قابلیت شستشو دارد. دما و زمان حرارت نیز به جوهر بستگی دارد.
بر خلاف بسیاری از انواع چاپ که در تیراژهای پایین به صرفه نیستند، چاپ سیلک در تیراژهای پایین نیز هزینه کمی دارد. بنابراین می‌توان از آن برای چاپ بسته بندی، چاپ جعبه و سایر موارد استفاده کرد.